Het Wijn woordenboek

De aanbevolen serveertemperatuur is de ideale temperatuur om een wijn te serveren om zijn aroma’s en smaken optimaal tot uiting te laten komen. Over het algemeen wordt witte wijn licht gekoeld geserveerd (8-12°C), terwijl rode wijn op kamertemperatuur (16-18°C) wordt geserveerd. Mousserende wijnen en dessertwijnen worden vaak op een nog lagere temperatuur geserveerd (6-8°C).

De aciditeit, of zuurgraad, van een wijn verwijst naar de hoeveelheid zuren die aanwezig zijn. De belangrijkste zuren in wijn zijn wijnsteenzuur, appelzuur en melkzuur. Een juiste balans van zuren in wijn zorgt voor frisheid en levendigheid, terwijl een te hoge zuurgraad kan leiden tot een scherpe, onaangename smaak.

Een appellatie is een officieel erkend wijnbouwgebied met specifieke regels en voorschriften met betrekking tot de productie van wijn. Deze regels kunnen betrekking hebben op druivenrassen, opbrengst, vinificatiemethoden en andere factoren die van invloed zijn op de kwaliteit en stijl van de wijn. Appellaties zijn bedoeld om de authenticiteit en de kwaliteit van de wijnen uit een bepaald gebied te waarborgen.

Een barrique is een eikenhouten vat met een standaardinhoud van 225 liter dat wordt gebruikt voor de rijping van wijn. Het gebruik van barriques is vooral populair in de productie van rode wijn, omdat het eikenhout tannines en complexiteit aan de wijn toevoegt. Een wijn die in barriques is gerijpt, kan smaken van vanille, kruiden en toast bevatten.

Biodynamische wijnbouw is een holistische benadering van wijnmaken die gebaseerd is op de principes van de antroposofie, opgericht door Rudolf Steiner. Biodynamische wijnbouw gaat verder dan biologische wijnbouw door het gebruik van homeopathische preparaten, het volgen van kosmische en aardse ritmes, en het bevorderen van de biodiversiteit in de wijngaard. Biodynamische wijnen worden geproduceerd met minimale interventie en zijn bedoeld om de terroir en het unieke karakter van de wijngaard te weerspiegelen.

Een blend is een wijn die is samengesteld uit meerdere druivenrassen. Blenden kan worden gedaan om de smaak, het aroma en de complexiteit van de wijn te verbeteren, of om de kenmerken van verschillende druivenrassen te combineren en een evenwichtige wijn te creëren. Bekende voorbeelden van blends zijn Bordeaux-wijnen (gemaakt van druivenrassen zoals Cabernet Sauvignon, Merlot en Cabernet Franc) en de Rhône-wijnen (gemaakt van druivenrassen zoals Grenache, Syrah en Mourvèdre).

De body van een wijn verwijst naar de textuur en het mondgevoel. Dit wordt vaak beschreven als licht, medium of vol. De body wordt beïnvloed door factoren zoals alcoholgehalte, tannines, zuurgraad en suikergehalte. Een wijn met een hoger alcoholgehalte en stevige tannines wordt meestal als voller ervaren, terwijl een wijn met een lager alcoholgehalte en hogere zuurgraad als lichter wordt beschouwd.

Botrytis cinerea, ook wel bekend als “nobele rot”, is een schimmel die kan leiden tot de productie van enkele van ‘s werelds meest gewaardeerde zoete wijnen, zoals Sauternes en Tokaji. Wanneer de schimmel onder de juiste omstandigheden optreedt, kan deze leiden tot een geconcentreerde, complexe zoete wijn. De druiven worden aangetast door de schimmel, waardoor het watergehalte in de druiven afneemt en de suikerconcentratie toeneemt. Dit resulteert in zeer zoete, aromatische wijnen met een goede zuurgraad.

Chaptalisatie is het proces waarbij suiker wordt toegevoegd aan druivenmost (het sap van geplette druiven) vóór de fermentatie om het uiteindelijke alcoholgehalte van de wijn te verhogen. Deze methode wordt voornamelijk toegepast in koelere wijnbouwgebieden, waar druiven mogelijk niet voldoende rijpen om het gewenste alcoholgehalte te bereiken. Chaptalisatie is in sommige wijnregio’s gereguleerd of verboden om de kwaliteit en authenticiteit van de wijnen te waarborgen.

Cru is een term die wordt gebruikt om een wijngaard of wijn te classificeren op basis van zijn kwaliteit of prestige. De term is afkomstig uit het Frans en betekent letterlijk “groei” of “oogst”. In de wijnwereld verwijst het naar een specifieke wijngaard of groep wijngaarden die bekend staan om hun uitzonderlijke kwaliteit. Cru-classificaties zijn het meest bekend in de Bordeaux-regio, waar wijngaarden zijn ingedeeld op basis van hun historische reputatie en prijs.

Decanteren is het proces waarbij wijn voorzichtig wordt overgeschonken van de fles naar een speciale karaf om bezinksel te scheiden en de wijn bloot te stellen aan zuurstof. Dit proces kan de smaak en het aroma van de wijn verbeteren, vooral bij oudere rode wijnen die bezinksel kunnen bevatten. Decanteren kan ook worden gebruikt om jongere wijnen sneller te laten ademen en hun smaakprofiel te openen.

Droesem, ook bekend als bezinksel, is een vaste stof die zich kan vormen in wijn tijdens het fermentatieproces of tijdens de rijping in de fles. Het kan bestaan uit dode gistcellen, druivenpulp, eiwitten en andere vaste stoffen. Hoewel droesem meestal geen negatieve invloed heeft op de smaak van de wijn, kan het onaantrekkelijk zijn als het in het glas terechtkomt. Daarom wordt wijn soms gedecanteerd om het bezinksel te scheiden.

Een druivenras is een specifieke soort wijnstok die wordt gebruikt om wijn te produceren. Er zijn honderden druivenrassen over de hele wereld, elk met hun eigen unieke smaakprofiel, groeikenmerken en geschiktheid voor specifieke klimaten en terroirs. Bekende druivenrassen zijn onder meer Cabernet Sauvignon, Chardonnay, Merlot, Pinot Noir, Riesling en Sauvignon Blanc.

Eikenhouten vaten worden vaak gebruikt bij de productie van wijn, met name rode wijn, om smaak, aroma en tannines toe te voegen. Er zijn verschillende soorten eikenhout, zoals Frans, Amerikaans en Slavonisch, die elk hun eigen unieke invloed hebben op de wijn. Eikenhouten vaten kunnen smaken van vanille, kruiden, toast en karamel aan de wijn toevoegen. De grootte, leeftijd en behandeling van het vat hebben ook invloed op de uiteindelijke smaak van de wijn.

Fermentatie is het chemische proces waarbij gist suiker in de druivenmost omzet in alcohol en kooldioxide. Dit is een essentiële stap in de wijnproductie, omdat het de druivenmost transformeert in wijn. Fermentatie kan op verschillende temperaturen en in verschillende soorten vaten plaatsvinden, zoals roestvrijstalen tanks, betonnen vaten of eikenhouten vaten, wat invloed heeft op het uiteindelijke smaakprofiel van de wijn.

Wijnflessen zijn er in verschillende formaten, variërend van kleine flesjes tot grote flessen die meerdere liters wijn bevatten. Het standaardformaat is de 750 ml fles, die over het algemeen het meest voorkomt. Andere flesformaten zijn onder meer de half (375 ml), magnum (1,5 liter), dubbele magnum (3 liter) en jeroboam (5 liter). Grotere flessen kunnen wijn langzamer laten rijpen, wat kan leiden tot een betere ontwikkeling van smaak en aroma.

Fortificatie is het proces waarbij alcohol (meestal in de vorm van druivenbrandewijn) wordt toegevoegd aan wijn om het alcoholgehalte te verhogen en de fermentatie te stoppen. Dit resulteert in een zoetere, meer alcoholische wijn. Fortificatie wordt voornamelijk gebruikt bij de productie van versterkte wijnen zoals port, sherry, madeira en marsala. Het verhoogde alcoholgehalte zorgt ervoor dat deze wijnen langer houdbaar zijn en hun smaak beter behouden.

IGP, of Indicazione Geografica Protetta, is een Italiaanse classificatie voor wijnen die afkomstig zijn uit een specifiek geografisch gebied en voldoen aan bepaalde productievoorschriften. Deze classificatie is vergelijkbaar met de Franse Vin de Pays en staat een trede lager dan de strengere DOP (Denominazione di Origine Protetta) classificatie. IGP-wijnen bieden vaak een goede balans tussen kwaliteit en prijs en bieden een breed scala aan stijlen en smaken.

Het karakter van een wijn verwijst naar de unieke combinatie van smaken, aroma’s en eigenschappen die het bezit. Dit kan worden beïnvloed door factoren zoals het druivenras, het terroir, het klimaat, de vinificatiemethoden en de rijping. Een wijn met een sterk karakter heeft doorgaans een uitgesproken en onderscheidend smaakprofiel, terwijl een wijn met een minder uitgesproken karakter als ‘neutraal’ of ‘licht’ kan worden beschouwd.

Een keldermeester, ook wel wijnmaker genoemd, is de persoon die verantwoordelijk is voor het gehele wijnproductieproces, van het oogsten van de druiven tot het bottelen van de wijn. De keldermeester maakt belangrijke beslissingen over de vinificatie, de rijping en de uiteindelijke samenstelling van de wijn. Een goede keldermeester combineert wetenschappelijke kennis met een sterk gevoel voor smaak en creativiteit om consistente, hoogwaardige wijnen te produceren.

Het klimaat speelt een cruciale rol in de wijnbouw, omdat het de groei, rijping en uiteindelijke smaak van de druiven beïnvloedt. Er zijn drie belangrijke klimaatzones in de wijnbouw: koel klimaat, gematigd klimaat en warm klimaat. In koele klimaten, zoals Duitsland en Bourgogne, zijn de druiven vaak hoger in zuurgraad en lager in suiker, wat resulteert in lichtere, frissere wijnen. In warmere klimaten, zoals Californië en Australië, rijpen de druiven sneller en produceren ze wijnen met hogere suiker- en alcoholgehaltes.

Kurk is het materiaal dat traditioneel wordt gebruikt om wijnflessen af te sluiten. Het is afkomstig van de schors van de kurkeik en heeft unieke eigenschappen die het geschikt maken voor wijnopslag, zoals elasticiteit en ondoordringbaarheid voor vloeistoffen en gassen. Kurk kan echter ook leiden tot kurkbederf, een onaangename geur en smaak veroorzaakt door een chemische verbinding genaamd TCA. Om dit probleem te voorkomen, gebruiken sommige wijnmakers alternatieve sluitingen zoals schroefdoppen en synthetische kurken.

Looistoffen, ook bekend als tannines, zijn natuurlijke polyfenolische verbindingen die voorkomen in druivenschillen, zaden en stelen, evenals in eikenhouten vaten waarin sommige wijnen rijpen. Looistoffen zijn verantwoordelijk voor het droge, samentrekkende mondgevoel dat je soms ervaart bij het drinken van wijn, met name rode wijnen. Ze dragen bij aan de structuur, complexiteit en bewaarpotentieel van de wijn. Tannines kunnen verzachten en afnemen naarmate de wijn rijpt, waardoor de wijn soepeler en aangenamer wordt om te drinken.

Maceratie is het proces waarbij druivenschillen, zaden en stelen in contact blijven met het druivensap tijdens de fermentatie, waardoor kleur, smaakstoffen en tannines uit de vaste stoffen in de wijn worden geëxtraheerd. Maceratie komt vooral voor bij de productie van rode wijnen en kan variëren in duur, van enkele dagen tot enkele weken, afhankelijk van de gewenste stijl en het druivenras. Bij witte wijnen is de maceratie meestal kort of afwezig, omdat een langere maceratie kan leiden tot ongewenste bitterheid en een troebel uiterlijk.

Malolactische gisting (MLF) is een secundair fermentatieproces waarbij melkzuurbacteriën appelzuur omzetten in het zachtere melkzuur. Dit proces vermindert de zuurgraad en voegt complexiteit toe aan de wijn. MLF wordt vaak toegepast op rode wijnen en sommige volle witte wijnen, zoals Chardonnay, om een rondere, romigere textuur te creëren. Wijnen die geen malolactische gisting ondergaan, behouden meestal een hogere zuurgraad en frisheid.

Een microklimaat is het unieke klimaat van een specifieke wijngaard of wijnbouwgebied, dat kan variëren van het algemene klimaat van de regio. Microklimaten worden beïnvloed door factoren zoals hoogte, bodemsoort, zonlicht, temperatuur, wind en nabijgelegen waterbronnen. Het microklimaat kan een aanzienlijke invloed hebben op de groei en rijping van druiven en daarmee op de uiteindelijke smaak en kwaliteit van de wijn. Wijnproducenten maken vaak gebruik van de kenmerken van het microklimaat om de wijnstokken en druivenrassen te kiezen die het beste zullen gedijen in hun specifieke omstandigheden.

Minerale aroma’s zijn geuren die vaak worden geassocieerd met wijnen die afkomstig zijn uit specifieke terroirs of bodemsoorten. Deze aroma’s kunnen variëren van natte steen, krijt en vuursteen tot zout en petroleum. Hoewel de exacte oorsprong van minerale aroma’s in wijn nog steeds wordt bediscussieerd, wordt aangenomen dat ze afkomstig zijn van bepaalde verbindingen die tijdens de groei en fermentatie van de druiven worden gevormd. Minerale aroma’s worden vaak aangetroffen in witte wijnen, zoals Chablis en Riesling, maar kunnen ook voorkomen in rode wijnen.

De termen “Nieuwe Wereld” en “Oude Wereld” verwijzen naar de geografische oorsprong van wijnen. Oude Wereldwijnen zijn afkomstig uit traditionele Europese wijnlanden zoals Frankrijk, Italië, Spanje en Duitsland. Ze worden vaak gekenmerkt door een lager alcoholpercentage.

Het oogstjaar verwijst naar het jaar waarin de druiven voor een bepaalde wijn zijn geoogst. Dit kan een belangrijke indicator zijn voor de kwaliteit en het rijpingspotentieel van de wijn, aangezien de weersomstandigheden in een bepaald jaar invloed hebben op de groei en rijping van de druiven. Een goed oogstjaar wordt gekenmerkt door een gunstig klimaat, wat resulteert in gezonde, rijpe druiven en uitzonderlijke wijnen. Het oogstjaar wordt vaak op het etiket van de fles vermeld.

Orange wine, ook wel amber- of skin-contact wijn genoemd, is een type witte wijn waarbij de druivenschillen en het sap gedurende een langere periode samen worden gefermenteerd. Dit proces resulteert in een diepere oranje-amberkleur en een complexere smaak en textuur dan bij traditionele witte wijnen. Orange wijnen kunnen tonen hebben van gedroogd fruit, noten, honing en kruiden, evenals een steviger mondgevoel en meer aanwezige tannines.

Phylloxera is een kleine insectensoort die verantwoordelijk is voor de vernietiging van veel wijnstokken in Europa en de rest van de wereld in de late 19e eeuw. Deze insecten voeden zich met de wortels van de wijnstokken, wat uiteindelijk leidt tot hun dood. Om de verspreiding van phylloxera tegen te gaan, worden wijnstokken tegenwoordig vaak geënt op resistente Amerikaanse wijnstokken. Hoewel er momenteel geen volledige remedie is voor phylloxera, heeft de wijnindustrie zich aangepast aan de uitdagingen die het insect met zich meebrengt.

Reserva en Gran Reserva zijn termen die vaak worden gebruikt in de Spaanse en Italiaanse wijnindustrie om wijnen aan te duiden die een langere rijpingsperiode hebben gehad voordat ze op de markt worden gebracht. In Spanje verwijst Reserva naar rode wijnen die minimaal drie jaar gerijpt zijn, waarvan minimaal één jaar in eikenhouten vaten, en witte wijnen die minimaal twee jaar gerijpt zijn. Gran Reserva verwijst naar rode wijnen die minimaal vijf jaar gerijpt zijn, waarvan minimaal twee jaar in eikenhouten vaten, en witte wijnen die minimaal vier jaar gerijpt zijn.

Sulfieten zijn chemische verbindingen die van nature voorkomen in sommige voedingsmiddelen en ook worden toegevoegd aan wijn als conserveringsmiddel. Ze helpen de groei van ongewenste micro-organismen te voorkomen en oxidatie te verminderen, waardoor de wijn langer houdbaar blijft. Sommige mensen zijn echter gevoelig voor sulfieten en kunnen allergische reacties ervaren bij het consumeren van wijn die hoge niveaus van sulfieten bevat. In de EU en de VS is het verplicht om het gebruik van sulfieten op het etiket van de wijnfles te vermelden.

Terroir is een Frans begrip dat de unieke combinatie van geografische, geologische en klimatologische factoren beschrijft die invloed hebben op de smaak en het karakter van een wijn. Het omvat aspecten zoals bodemsoort, zonlicht, temperatuur, neerslag en de invloed van de nabijgelegen vegetatie en waterbronnen.

Veganistische wijn is wijn die wordt geproduceerd zonder het gebruik van dierlijke producten tijdens het vinificatieproces. Traditioneel worden dierlijke producten zoals eiwitten, gelatine, vislijm en caseïne gebruikt om wijn te klaren en ongewenste vaste deeltjes te verwijderen. Bij veganistische wijn worden alternatieve klaringsmiddelen gebruikt, zoals bentoniet (een soort klei) of plantaardige eiwitten. Steeds meer wijnmakers kiezen voor veganistische productiemethoden, en veganistische wijnen zijn duidelijk gelabeld om consumenten te informeren.

Een verticale wijnproeverij is een gestructureerde proeverij waarbij verschillende jaargangen van dezelfde wijn worden geproefd. Dit stelt proevers in staat om te vergelijken hoe de wijn zich ontwikkelt na verloop van tijd en hoe verschillende oogstjaren de smaak en het karakter van de wijn beïnvloeden. Verticale proeverijen kunnen een fascinerend inzicht bieden in de invloed van klimaat, wijnbouw en wijnbereiding op de uiteindelijke kwaliteit van de wijn.

Vinificatie is het proces van het maken van wijn uit druiven. Het begint met de oogst en het sorteren van de druiven, gevolgd door het persen of kneuzen om het sap vrij te maken. Vervolgens wordt de most (het druivensap) gefermenteerd, waardoor suiker wordt omgezet in alcohol. Na de fermentatie kan de wijn worden gerijpt in eikenhouten vaten, roestvrijstalen tanks of andere containers. Tot slot wordt de wijn geklaard, gefilterd en gebotteld. Vinificatie kan sterk variëren, afhankelijk van het druivenras, de wijnstijl en de voorkeuren van de wijnmaker.

Vitis vinifera is een soort wijnstok die oorspronkelijk afkomstig is uit de Middellandse Zee en verantwoordelijk is voor het overgrote deel van de wijnproductie wereldwijd. Er zijn meer dan 5.000 bekende variëteiten van Vitis vinifera, waaronder bekende druivenrassen zoals Cabernet Sauvignon, Chardonnay, Merlot, Pinot Noir, Riesling en Sauvignon Blanc. Vitis vinifera staat bekend om zijn diversiteit aan smaken, aroma’s en wijnstijlen en is aangepast aan een breed scala aan klimaten en terroirs.

Wijnbewaring is het proces van het opslaan en ouderen van wijn onder gecontroleerde omstandigheden om de smaak en kwaliteit te behouden of te verbeteren. Ideale omstandigheden voor wijnbewaring zijn onder meer een constante temperatuur tussen 10-15°C, een relatieve vochtigheid van ongeveer 60-70% en minimale blootstelling aan licht.

Wijnclassificaties zijn systemen die zijn ontworpen om de kwaliteit en herkomst van wijnen te beoordelen en te communiceren. Verschillende landen en wijnregio’s hebben hun eigen classificatiesystemen, die vaak gebaseerd zijn op factoren zoals geografische locatie, druivenrassen, wijnbereidingsmethoden en kwaliteitsnormen. Bekende voorbeelden zijn de Franse Appellation d’Origine Contrôlée (AOC), de Italiaanse Denominazione di Origine Controllata (DOC) en de Spaanse Denominación de Origen (DO). Deze systemen helpen consumenten bij het identificeren van de kwaliteit en herkomst van wijnen en bieden wijnproducenten een manier om hun wijnen te onderscheiden.

Een wijnmaker is de persoon die verantwoordelijk is voor het hele wijnproductieproces, van druivenoogst tot botteling. Wijnmakers moeten niet alleen technische expertise hebben in de wijnbereiding, maar ook artistieke vaardigheden om wijnen te creëren met een uniek karakter en stijl. Hun beslissingen tijdens het wijnbereidingsproces, zoals fermentatietijden, rijping en het gebruik van eikenhouten vaten, hebben een grote invloed op de uiteindelijke smaak en kwaliteit van de wijn.

Een wijnscore is een numerieke beoordeling die wordt toegekend aan een wijn door een professionele wijncriticus of publicatie. Scores variëren meestal op een schaal van 50 tot 100 en zijn bedoeld om de kwaliteit, smaak en complexiteit van de wijn te evalueren. Bekende wijncritici en publicaties, zoals Robert Parker’s Wine Advocate en Wine Spectator, hebben invloedrijke scoresystemen ontwikkeld die een grote impact hebben op de perceptie en verkoop van wijnen. Het is echter belangrijk op te merken dat wijnscores subjectief zijn en kunnen variëren tussen verschillende beoordelaars.

De wijnstok is de plant waaruit druiven worden geteeld voor de productie van wijn. De meest voorkomende wijnstok voor de productie van wijn is Vitis vinifera, die meer dan 5.000 bekende variëteiten heeft, waaronder Cabernet Sauvignon, Chardonnay en Pinot Noir. Wijnstokken vereisen een geschikt klimaat en bodem voor een optimale groei en druivenproductie. Ze worden meestal getraind en gesnoeid om een evenwicht te bewaren tussen bladeren en vruchten, wat resulteert in een betere druivenkwaliteit en wijnproductie.

Zuren zijn een belangrijk component van wijn en dragen bij aan de smaak, structuur en bewaarpotentieel. De belangrijkste zuren die in wijn voorkomen, zijn wijnsteenzuur en appelzuur. Zuren zorgen voor frisheid en levendigheid in de wijn en helpen de smaken in evenwicht te brengen. Het juiste zuurgehalte is essentieel voor het behoud van de wijn en het voorkomen van bederf. In koudere klimaten behouden druiven meer natuurlijke zuren, wat resulteert in wijnen met een hogere zuurgraad, terwijl in warmere klimaten de zuurgraad afneemt naarmate de druiven rijper worden.

Zwevende deeltjes zijn vaste stoffen die tijdens het wijnbereidingsproces in de wijn terechtkomen en een troebel uiterlijk kunnen veroorzaken. Deze deeltjes kunnen bestaan uit druivenschillen, gistcellen, eiwitten en andere natuurlijke stoffen. Zwevende deeltjes zijn niet schadelijk voor de gezondheid, maar kunnen de helderheid en het uiterlijk van de wijn beïnvloeden. Om wijnen helder en aantrekkelijk te maken, worden ze vaak geklaard en gefilterd om zwevende deeltjes te verwijderen. Het klaringsproces maakt gebruik van stoffen zoals bentoniet, eiwitten of gelatine om de deeltjes te binden en te laten bezinken, waarna de heldere wijn van het bezinksel kan worden gescheiden.